Jeżeli prognozy demograficzne się nie zmienią, to do 2050 r. ponad 40 proc. Polaków będzie miało powyżej 60 lat. "Polityka senioralna to jeden z priorytetów rządu" - zapewniła wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Bojanowska. W Szpitalu w Dębnie im. św. Matki Teresy z Kalkuty sp. z o. o. poprzez plany rozwoju poradni geriatrycznej i rehabilitacji wprowadzamy to w czyn...

Geriatria jest, najogólniej mówiąc, dziedziną medycyny, która zajmuje się schorzeniami wieku podeszłego. Wyodrębniła się ona z interny i jest związana zarówno z medycyną rodzinną, neurologią, psychiatrią jak i innymi działami medycyny – jest swego rodzaju drugim biegunem pediatrii – obie zajmują się szczególnym okresem życia człowieka, kiedy nie jest on w pełni sił życiowych, i jego dobre samopoczucie oraz pełne zdrowie zależą od należytej opieki zapewnionej z zewnątrz. W centrum zainteresowania geriatrii znajduje się człowiek w wieku podeszłym (za granicę tego wieku przyjmuje się 65.rok życia, 60 wg WHO) traktowany całościowo: uwzględnia się zarówno fizyczne jak i psychiczne potrzeby pacjent i dąży się do ich zaspokojenia.

Głównym i nadrzędnym celem geriatrii jest przywrócenie pacjenta w najlepszym możliwym stanie zdrowia i funkcjonowania do jego własnego środowiska – zachowanie jego maksymalnej sprawności i samodzielności. Zgodnie z założeniami geriatrii opieka nad osobą w podeszłym wieku wymaga znajomości procesów starzenia, bo związane z nimi zagrożenia są często zupełnie inne niż u osób w wieku produkcyjnym. Dlatego za ważne uznaje się współdziałanie lekarza geriatry z rodziną pacjenta i z nim samym, aby opieka nad nim była nie tylko profesjonalna, ale i aktywna. Chodzi tu o to, żeby aktywność chorego i jego najbliższych była „sterowana” przez specjalistów i by dobrym intencjom rodziny towarzyszyło fachowe i należyte działanie.

Do istotnych celów medycyny wieku podeszłego zalicza się także podniesienie poziomu wiedzy o procesach starzenia się, chorobach wieku starczego (takich jak choroby Alzheimera i Parkinsona czy nadciśnienie tętnicze), a także o pozamedycznych aspektach starzenia. Jest to ważne z dwóch przyczyn: po pierwsze jakość życia w wieku podeszłym można w dużej mierze „zaprogramować” prowadząc zdrowy, higieniczny tryb życia, stosując się do zasad profilaktyki. Po drugie temat starości jest w społeczeństwie spychany do roli tabu, mimo że dotyczy każdego człowieka. Osoby stare są odsuwane na margines społeczeństwa, w podejściu do nich brak zrozumienia i akceptacji dla ich słabości i niesprawności.

Podstawowe zadania geriatrii to: ustalanie zasad profilaktyki przed starością patologiczną, zasad rozpoznawania i leczenia chorób i określanie sposobów rehabilitacji. Zadaniem pokrewnym wobec profilaktyki jest edukowanie – rodziny pacjenta i jego samego, uświadamianie im zagrożeń związanych z dolegliwościami i chorobami wieku podeszłego, ale też szans na poprawę kondycji oraz samopoczucia dzięki rehabilitacji, a także utrzymywaniu w miarę możliwości aktywności fizycznej.

Geriatria uczy, jak opóźnić niedołęstwo starcze, jak wcześnie unikać późnej niesprawności. Dla osób chorych i niesprawnych ustala zasady leczenia i rehabilitacji, aby przywrócić sprawność i podnieść jej poziom. I chociaż w obrębie kompetencji medycyny wieku podeszłego leży również pielęgnacja chorego nieprzytomnego, postępowanie z chorym z bólem, postępowanie z chorym unieruchomionym w wyniku złamania czy porażenia, a także z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi lub zespołem otępiennym. Nie należy utożsamiać geriatrii z opieką paliatywną, opieka nad terminalnie chorymi, ponieważ byłoby to znaczne zawężenie.

W tej chwili jedną z najpoważniejszych przeszkód w realizowaniu zadań geriatrii jest niewystarczająca ilość miejsc zapewniających pomoc fachową oraz brak placówek z dzienną opieką geriatryczną. związku z szybkim procesem starzenia się społeczeństwa, a co za tym idzie zwiększaniem się zapotrzebowania na fachową pomoc ze strony medycyny wieku podeszłego, powinno się zadbać o to, żeby geriatria przestała być kojarzona wyłącznie z opieką hospicyjną, a stała się w świadomości społecznej dziedziną, która dotyczy lub będzie dotyczyć każdego z nas.

Osoby w podeszłym wieku potrzebują geriatry, tak jak dzieci w razie choroby potrzebują pediatry. U starszych pacjentów podobnie jak u dzieci inna jest dynamika choroby, inaczej wchłaniają się leki i łatwiej o zachwianie równowagi w organizmie, np. przez gwałtowne odwodnienie, częściej też występują niekorzystne reakcje lekowe, szczególnie że pacjenci przyjmują wiele leków, zlecanych przez różnych specjalistów.

Zdaniem ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła rola geriatry w szpitalu polega na konsultowaniu pacjentów, którzy są hospitalizowani na innych oddziałach. To jest model, który w większości krajów na świecie jest realizowany – wyjaśnia minister, np. w USA geriatra to konsultant innych lekarzy.

Badania dowiodły, że system opieki nad starszym pacjentem z udziałem geriatry jest bardziej efektywny. Pacjenci leczeni pod nadzorem specjalistów geriatrii, rzadziej cierpią na depresję, rzadziej ponownie trafiają do szpitala i lepiej sobie radzą z codziennymi czynnościami.

Dlatego też w wielu krajach intensywnie rozwija się opiekę geriatryczną. Dobrym przykładem jest 11-milionowa Belgia. Na 110 tamtejszych szpitali ogólnych tylko siedem nie ma oddziałów geriatrycznych. Łóżek o tym profilu jest 7,5 tys., a ma być jeszcze więcej. Dla porównania, w 38-milionowej Polsce łóżek geriatrycznych jest niespełna 800. Poza tym mamy zaledwie 400 geriatrów. W przeliczeniu na liczbę mieszkańców w wieku 65 plus Słowacja ma ich kilkanaście razy więcej, a Szwecja – kilkadziesiąt.

Również z raportu Najwyższej Izby Kontroli przeprowadzonego w 2015 roku wynika, że w Polsce nie ma opieki medycznej dla osób starszych. NIK wywnioskowała, że brakuje specjalistycznych poradni i oddziałów szpitalnych oraz geriatrów. Jako przyczynę tego stanu rzecz autorzy raportu wskazują metodę rozliczania świadczeń medycznych przez NFZ – zakłada ona finansowanie tylko jednej choroby, podczas gdy osoby starsze najczęściej dotyka kilka różnych schorzeń. Kontrola wykazała także, że pacjent leczony kompleksowo przez geriatrę funkcjonuje lepiej, a koszty leczenia są niższe, niż w przypadku wizyt u poszczególnych specjalistów.

Profesor Barbara Bień z Kliniki Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku odniosła się do powyższego raportu potwierdzając, że jeśli pacjent trafia do geriatry zamiast do internisty, a później specjalisty, NFZ zarabia na tym 1320 zł rocznie. Dodaje także, że geriatra jest dużo korzystniejszym rozwiązaniem dla samych pacjentów – kompleksowa opieka pozwala np. zweryfikować i skrócić listę zażywanych leków. Obowiązek wykonywania tzw. oceny geriatrycznej pacjentów, który został wprowadzony przez ministerstwo zdrowia, ma na celu opiniowanie osób starszych pod kątem stanu odżywiania, funkcji poznawczych i pamięci oraz poruszania się. Bień twierdzi jednak, że w związku z małą dostępnością geriatrów w szpitalach, przepis jest martwy. „Co z tego, że ktoś zrobi kilka testów. Z tego trzeba wyciągnąć wnioski i przełożyć to na interwencję u pacjenta. To jest na pewno luka w systemie" - uważa. I tu jest pole do działania dla geriatry...

Szpital im. św. Matki Teresy z Kalkuty i pod tym względem chce stać się wiodącą placówką w województwie. Dzięki staraniom Zarządu placówki, w szpitalu pracuje lekarz geriatra - specjalista. Jego rolą jest współpraca z lekarzami innych oddziałów przy terapii osób starszych, nadzorowanie leczenia przewlekle chorych zakładu opiekuńczo-leczniczego. Szpital zabiega o jak najszybsze uzyskanie finansowania z NFZ dla przygotowywanej do uruchomienia we wrześniu br. Poradni Geriatrycznej, której zadaniem będzie udzielanie porad specjalistycznych zarówno w ramach NFZ (po uzyskaniu przez szpital kontraktu) jak i komercyjnych oraz współpraca z instytucjami samorządowymi przy inicjatywach dedykowanych seniorom. Dzięki takiemu holistycznemu podejściu do pacjentów 65plus, możliwe jest jak najdłuższe utrzymanie ich samodzielności, niezależności od innych, poprawa stanu funkcjonalnego oraz osiąganie successful aging - pozytywnego modelu starzenia: sprawny, zdrowy, samodzielny, szczęśliwy...

Jarosław Maciocha
Lekarz geriatra
Szpital w Dębnie
im. Świętej Matki Teresy z Kalkuty sp. z o. o.