340 lat Starostów w Myśliborzu

Początki nowomarchijskich powiatów nikną w mrokach dziejów. W księdze ziemskiej(Landbuch)Ludwika Starszego z 1337 r. Nowa Marchia jest jedną ziemią (terrae) w skład której wchodzą następujące ziemie (terrae) leżące obok siebie: Chojna, Myślibórz, Gorzów Wlkp., Strzelce Krajeńskie, Choszczno.

Te ziemie jako późniejsze okręgi powiatowe tworzyły jednocześnie podstawę ustroju stanowego, wówczas gdy rycerstwo (szlachta) uczestniczyło w wewnętrznym zjednoczeniu, gromadząc się na sejmikach powiatowych, gdzie według zasady "dwóch z jednego powiatu" delegowano swoich przedstawicieli do sejmu krajowego. Ukształtowanie jednolitego, odrębnego wymiaru podatku stanowego w XVI w. w okręgach powiatowych, rozpoczęło pobór podatków przez "Landreitera", który był jego zadaniem służebnym. Decydowanie w sprawach wewnętrznych powiatu leżało w rękach deputowanych rycerstwa (szlachty) i "Landesälteste". Zarządzenie elektorskie z 1628 r. skierowało do 6 nowomarchijskich powiatów tzw. "Landesälteste".

"Landesälteste" - na początku czasów nowożytnych byli pełnomocnikami stanów ziemskich (krajowych) posiadającymi zróżnicowane kompetencje w zależności od ziemi (kraju).

W prowincjach pruskich nie posiadali oni dużego zakresu obowiązków. W powiatach prowincji pruskich byli wybierani każdorazowo przez miejscowe stany. W Prusach posiadali ten tytuł członkowie sejmików powiatowych pod warunkiem, że mieli oszacowaną wartość swojego majątku ziemskiego i posiadali zlecenie na listy zastawne do pokrycia zaciągniętej pożyczki.

W czasie wojny 30-letniej od 1626 r. trwałym urzędem stali się stali się występujący w powiatach Kriegskommissar  - komisarze wojskowi (wojenni) którzy zajmowali się sprawami niezbędnymi w tym czasie, takimi jak: hodowla zwierząt, zakwaterowanie, rozdzielanie ciężarów (podatków), stanowienie szczególnych kontrybucji dla organów powiatowych na potrzeby własnych i obcych wojsk.

"Landesälteste" byli naturalnie osobami udzielającymi pomocy w pracy komisarzy i określenie "komisarz" i "senior" stało się powszechnie przyjęte. Byli oni jednocześnie organami panującego (państwowymi) i stanowymi. Z tych komisarzy powiatowych, którzy również jako dyrektorzy powiatów mieli do wykonania sprawy wojskowo ? finansowe (skarbowe) rządu krajowego powstały starostwa jako nowoczesne władze powiatowe.

Dla potrzeb wewnętrznych w Nowej Marchii i powiatach inkorporowanych w granicach Marchii Brandenburskiej na początku XVII w. na czele organizacji państwowej stał jeszcze nowomarchijski dyrektor krajowy.

W 1702 r. komisarze powiatowi na ich prośbę otrzymali wspólny tytuł "Landrat" ? starosta.

W 1628 r. występuje jako komisarz wojenny (Kriegskommissar) w powiecie myśliborskimTide von Horcker, który spotykany jest jako deputowany ziemski Landesdeputierter)od 1614 r. W następnych dziesięcioleciach nie są znane nazwiska osób pełniących funkcje komisarzy.

W latach 1668 ? 1674 r. wymieniany jest jako komisarz powiatowy (Kreiskommissar) von Hagen, od niego rozpoczyna się już nieprzerwany ciąg następujących po sobie komisarzy. Sprawował swój urząd do 1682 r., ponieważ w 1683 r. urząd komisarza powiatowego

w Myśliborzu został przekazany Heinrichowi Wolf von Platen, który następnie w 1702 r. jako pierwszy w powiecie myśliborskim otrzymał tytuł starosty - Landrat. Już w 1689 r. w stosunku do komisarzy i "Landesältesten" przyznawano tytuł: "Wohledler Vester und Herr" co można tłumaczyć jako "Pan szlachetnego rodu".

Von Platen 8 sierpnia 1709 r. został jednocześnie "Dyrektorem Nowej Marchii 

i powiatów inkorporowanych". Jego następcą został w 1715 r. Thido Christoph von Hagen. Po tym, jak stary von Platen od kilku lat był zatrudniony jako adiunkt w Dyrektoriacie Krajowym, 1 czerwca 1716 r. przyjął von Hagen równieżstanowisko "Dyrektora Nowej Marchii i powiatów inkorporowanych".

W 1736 r. von Hagena zastąpił Johann Eitel von Brandt, kiedy po 12 ? letnim administrowaniu jako starosta nie mógł już dłużej sprawować swojego urzędu ze względu na wiek i stan zdrowia, stany postanowiły na zgromadzeniu powiatowym w Lipianach 25 listopada 1748 r. na mocy wniosku zaproponować następcę podporucznika Chrystiana Friedricha von Kussow z Mechowa (k. Brzeska, pow. Pyrzyce).

Kamera Nowomarchijska nie miała do tego wniosku kontrpropozycji. Generalny Dyrektoriat życzył sobie, aby kandydat został niebawem mieszkańcem powiatu myśliborskiego.

Jego królewska nominacja datowana jest na 27 lutego 1749 r. Graf von Kussow zmarł 16 lutego 1758 r.

15 marca w Lipianach stany wspólnie poszły do nowych wyborów. Miały zgłoszonych dwóch kandydatów: 1. Peter Georg Baron von Schultz z Nowielina (pow. Pyrzyce) pochodzący ze Stralsundu (Pomorze Szwedzkie), który od młodości służył w armii pruskiej i teraz zamieszkał w pow. myśliborskim.

2. Wilhelm Richard von Schoening z Kosina i Myśliborek (pow. Pyrzyce).

Głosy podzieliły się. 9 przypadło von Schulzowi, 7 von Schoenningowi.

Stany po wielu wątpliwościach zdecydowały, aby ostateczną decyzję dotyczącą wyborów podjął król. Fryderyk Wielki zgodził się, a poza tym ten który imigrował zachował się właściwie wykazując podstawową zasadę, jako rodowity autochton (ziomek).

20 kwietnia 1758 r. von Schoening otrzymał nominację na starostę. Ze względu na stan zdrowia ustąpił ze swojego urzędu w 1765 r. Ponieważ nikt w powiecie nie kandydował, zalecono mu, aby był skłonny wskazać następcę. Wskazał swojego zięcia, referendarza Szczecińskiej Kamery Wojenno ? Skarbowej Friedricha von Nestorff, który w czasie wojny pełnił służbę oficera armii pruskiej. Stany zgodziły się na propozycję. Jego były dowódca książę Wilhelm von Braunschweig ? Bewern polecił von Nestorffa ministrowi von Blumenthal jako "dzielnego i szczególnie uczciwego człowieka". 25 kwietnia 1765 r. von Nestorff otrzymał patent królewski.

Starosta myśliborski od 1748 r. pokrywał zwrot kosztów materiałów piśmiennych w wysokości 12 Rthl. talarów rocznie. Von Nestorff zaproponował w 1781 r. podwyższenie tej opłaty dwukrotnie do 24 Rthl. talarów rocznie.

Jakby na to nie patrzeć ówczesne koszty ogólne sprawowanego urzędu były niezwykle niskie. To było godne uwagi, gdyż przysparzało kłopotów(?) staroście obarczonemu wówczas rozmaitymi nadzwyczajnymi obowiązkami, jak wskazywała instrukcja "dla starostów Nowej Marchii" wydana przez Fryderyka Wielkiego 21 czerwca 1766 r.

Instrukcja zawierała 27 paragrafów i czyniła starostów w znacznym stopniu odpowiedzialnych za reprezentowanie w równym stopniu interesów panującego jak i dobra poddanych. Starosta sprawował całkowity nadzór nad kontrybucjami i sprawami wojskowymi, daninami, podatkami, oraz sprawnym rozdzielaniem dostaw ziemiopłodów i zakwaterowania.

Kontrolował wszystkie rachunki i proporcjonalny dostęp do pieniędzy (funduszy) w powiecie i szczegółowo informował zgodnie z literą prawa (liczbą paragrafów).

Coroczne publikował tabele (statystyki) z przeprowadzonych kontroli (10 tabel było wytycznymi). Starosta zbierał informacje dotyczące planowanych dochodów i wielokrotnie składał sprawozdania w ciągu roku. Troszczył się o stan utrzymania gospodarstw wiejskich, zwiększanie liczby kolonistów (osadników), zapobieganie wykupu gospodarstw chłopskich.

Dbał o korzystny dla chłopów porządek w ekonomii, uprawach rolnych i ogrodniczych, hodowli bydła, uprawach lnu, konopi, chmielu, ziemniaków, kapusty czerwonej, pasz zielonych.

Zachęcał służbę (czeladź) i dzieci do przędzenia, uprawy roślin, sadownictwa, pszczelarstwa, oraz podejmował wszystkie możliwe środki w przypadku pomoru bydła. Starosta miał obowiązek jako zwierzchnik sądowy (posiadający jurysdykcję) udzielania szczegółowych informacji

o wszystkich swoich zarządzeniach.

Miał obowiązek prowadzenia dochodzenia na miejscu pożaru. Miał prawo kontroli zgodnego z przepisami stanu nowych budów. Tworzenia we wszystkich miejscowościach "Towarzystw ogniowych" (ubezpieczenia przeciw-pożarowe). Utrzymywania porządku na drogach, gościńcach i traktach. Sprawowania skutecznego nadzoru policyjnego. Nadzorowania sposobu ściągania należności od dezerterów (zbiegów).

Sprawował ogólny nadzór nad realizacją wszystkich przepisów, dekretów, nakazów, zaleceń i rozporządzeń. Do dyspozycji ówczesnego starosty stał najważniejszy urzędnik, pisarz powiatowy wykonujący wszystkie wielostronne zadania. Porównując uposażenie w stosunku do wymienionych zadań, nie można utrzymywać, że urzędnicy dawnego systemu rządów (ancien regime) byli "użytkownikami"(nadwyrężali budżet)państwa.

W 1795 r. von Restorff ciężko zachorował "zarówno na ciele jak i na duchu" i nie bardzo był w stanie sprawować swego urzędu. Z drugiej strony mając na utrzymaniu swoją rodzinę i nie posiadając majątku był skazany jedynie na swoją pensję.

Von Pape, właściciel majątku Theeren   Tchórzono (pow. Chojna), który ostatnio też kupił majątek w pow. myśliborskim, zgłosił gotowość objęcia urzędu starosty, pełniony przez Stany powiatowe wybrały jednogłośnie na to stanowisko deputowanego powiatowego

von Knobelsdorfa z Otanowa. Był on pierwszym starostą myśliborskim, który miał wykazać się swoimi umiejętnościami i wiedzą przed utworzoną Główną Komisją (Nadkomisją) Egzaminacyjną.

Egzamin miał miejsce w listopadzie 1796 r. Sporządzone przez niego na egzaminie dwa opracowania, zostały ocenione krytycznie jako przeciętne, mało wyraźne (klarowne), nie pozbawione wad i posiadające błędy stylistyczne. Wobec tego, aby być usatysfakcjonowaną komisja zadecydowała o egzaminie ustnym.

Von Knobelsdorf otrzymał nominację na stanowisko starosty 23 listopada 1796 r. Ze względu na nadmiar obowiązków von Knobelsdorf złożył urząd już w 1800 r.

Stany powiatowe wybrały jednogłośnie podporucznika w stanie spoczynku von Schaetzell z domu Herndorf. Ponieważ zajmował się on od kilku lat sprawami policyjnymi i ekonomicznymi, wydawał się być odpowiednim na stanowisko starosty. Wprawdzie nie był mieszkańcem powiatu, ale obiecał że zamieszka w Giżynie, majątku należącym do brata dziadka, straszego urzędnika Lüder. Komisja egzaminacyjna po przeprowadzonym egzaminie orzekła, że posiada "dobre wiadomości i trzeźwy umysł".

Zgodnie z wysuniętą propozycją sejmiku von Schaetzell został mianowany starostą 31 stycznia 1801 r. Również on krótko sprawował swój urząd. Nie potrafił pogodzić spoczywających na nim spraw urzędowych związanych z administrowaniem powiatem z prowadzeniem rodzinnego majątku ziemskiego. To przerosło jego siły.

1 lutego 1806 r. złożył prośbę o zwolnienie z zajmowanego stanowiska oświadczając, "że jego ciało i zdrowie nie wytrzymały poświęcenia się mozolnej pracy i ciągłym podróżom".

Stany wybrały jednomyślnie deputowanego powiatowego von Sack z Grüneberg Skrzynki.

Po przeprowadzonym egzaminie, 1 lipca 1806 r. otrzymał nominację na starostę. Swój urząd pełnił do 1816 r. 

Opracowanie: Marek Karolczak, na podstawie: Dr. Joh. Schultze, Die Landrate des Kreises Soldin bis 1816 [w] Heimatkalender des Kreises Soldin (Neumark) 1931. Herausgegeben vom Kreisausschuss des Kreises Soldin. Zehnter Jahrgang. Gedruckt in der Buchdruckerei H. Madrasch, Soldin Nm.

Myślibórz, 26.08.2008 r.